‘Onze’ vluchtelingen crisis: stop met discussiëren!
In het complex waar ik woon, stelde een buurman onlangs voor om een vluchtelingengezin te huisvesten in onze gemeenschappelijke woning. Dat leverde behalve een enorme discussie een paar nieuwe inzichten op.
Terwijl een groep buren uitzocht of een vluchtelingengezin überhaupt kon worden gehuisvest (zat de gemeente werkelijk te wachten op hulp, konden wij de activiteiten en logeermogelijkheid in de gemeenschappelijke woning elders organiseren, wat te doen als het gezin zwaar getraumatiseerd zou blijken? etc.), vlogen de verwijten al heen en weer. ‘Dat valt me van je tegen’, kreeg iemand te horen die het niet zag zitten. ‘Wat een naïeve gedachte’ kreeg de initiatiefnemer te horen.
In de wandelgangen, via de mail en op straat, ook bij ons gebeurde wat elders in Nederland gebeurde: onderlinge verwijten, onderbuikgevoelens, angsten en geruchten, alles kwam voorbij. Toen bekend werd dat er een informatieavond zou komen, riep iemand per mail al zijn veto op het voorstel uit. Waarna een ander reageerde dat hij al geen zin meer had in de bijeenkomst. En een derde wist zeker dat de avond uit de hand ging lopen.
Als voorzitter van de VVE werd ik gevraagd het debat te leiden….
Polarisatie en frustratie
Een aantal inzichten hielp me.
- We moesten geen discussie voeren. Een discussie is er om elkaar te overtuigen van het eigen gelijk. Maar feitelijk weet je dat niemand zich laat overtuigen van andermans gelijk. Slechts 5 van de 45 aanwezigen op de informatieavond zeiden dat ze hun mening nog moesten bepalen. De stellingen waren allang ingenomen.
Sterker nog: de hakken gaan dieper in het zand naarmate de standpunten worden verwoord, de toon gaat omhoog, er wordt niet meer geluisterd naar wat de ander zegt en het lijkt er alleen nog om te gaan zelf gehoord te worden. Discussies zijn zelden nuttig. Het leidt eerder tot polarisatie, frustratie, verhitte gemoederen en – in de huidige tijdsgewricht – tot bedreigingen.
Aandacht en respect
2. Op de informatieavond stelden we aan het begin met elkaar vast dat we in plaats van een discussie een dialoog zouden voeren. Iedereen ging akkoord met de spelregels daarvan: je luistert met aandacht naar elkaars standpunt; het gaat niet om wie er gelijk heeft en wie niet, of wat waar is en wat niet waar; een ieder krijgt de gelegenheid zijn of haar verhaal te vertellen, kort en to the point en vanuit een ik-boodschap; en iedereen toont respect voor andermans mening – hoe scherp je die mening ook veroordeelt.
In tegenstelling tot de gespannen verwachtingen was iedereen aan het einde van de avond tevreden. We hadden naar elkaar geluisterd. Er was aandacht voor elkaars standpunt en dat luchtte op. ‘De boel bleef bij elkaar’.
Deep Democracy
3. Een derde inzicht kwam van een bijzonder boek: ‘Inside the NO’ van Myrna Lewis. Buren die de huisvesting van een vluchtelingengezin niet zagen zitten en vreesden dat hun bezwaren zouden worden afgedaan als ‘racistisch’ of ‘minderwaardig’, vroegen me het te lezen vóór de informatieavond. ‘Inside the No’ gaat over deep democracy, hoe je besluitvorming neemt met aandacht en waardering voor andere opvattingen. Ofwel: hoe zorg je ervoor dat het geluid van de Nee-zeggers, van de minderheid, ook wordt gehoord en wordt meegenomen in het besluit?
Kortweg stelt het boek het volgende:
1: Zorg ervoor dat een ieder wordt gehoord;
2: Creëer een veilige omgeving en zoek naar het ‘Nee’. Vraag er nadrukkelijk om;
3; Zoek meer mensen die ‘Nee’ zeggen. Laat niet één persoon de zondebok worden, maak de groep Nee-zeggers groter;
4: En vraag de minderheid wat er eventueel moet gebeuren om mee te kunnen gaan met de meerderheid.
Blijven praten, blijven luisteren
De methode ‘Inside the No’ komt uit Zuid-Afrika, waar het na de afschaffing van de apartheid vaak is gebruikt om groepen die elkaar letterlijk naar het leven hebben gestaan, met elkaar te laten praten. Maar ook elders in Afrika wordt het gebruikt, bijvoorbeeld bij stamoudsten.
Blijven praten, blijven luisteren, tot er een breed gedragen oplossing is. Wij zijn er ook nog niet uit, meningen veranderen immers niet. Maar het is een experiment dat de moeite waard is en dat op zijn minst de toonhoogte van de conversatie reduceert en meer respect voor elkaars standpunt oplevert. Dat lijkt me ook in Nederland op dit moment de moeite van het proberen waard.
Foto credit: ‘Het Grote Debat over vluchtelingen: aankondiging op de Vlaamse tv zender VTM’.
